Bazı kimseler Hz. İsa (as)’ın dönemin inkarcıları tarafından şehit edilmediğini, ancak yine de vefat ettiğini ve Allah’ın Hz. İsa (as)’ı önce vefat ettirip sonra Kendi Katı’na aldığını iddia etmektedirler. Bu Kuran’a ve Ehl-i Sünnet inancına uygun olmayan bir iddiadır.
Kendilerince bu iddialarına delil olarak Al-i İmran Suresi’nin 55. ayetinde yer alan “seni Ben vefat ettireceğim” ifadesini kullanmaktadırlar. Ayet şu şekildedir:
Hani Allah, İsa’ya demişti ki: “Ey İsa, doğrusu seni Ben vefat ettireceğim (müteveffiyke), seni Kendime yükselteceğim (rafiuke), seni inkar edenlerden temizleyeceğim ve sana uyanları kıyamete kadar inkara sapanların üstüne geçireceğim. Sonra dönüşünüz yalnızca Bana’dır, hakkında anlaşmazlığa düştüğünüz şeyde aranızda Ben hükmedeceğim.” (Al-i İmran Suresi, 55)
Ayette bildirilen“… seni Ben vefat ettireceğim… ” cümlesiyle, Hz. İsa (as)’ın uykudakine benzer bir duruma sokularak, Allah Katına yükseltildiği haber verilmektedir. Hz. İsa ölmemiş, sadece Allah’ın takdiriyle bu boyuttan ayrılmıştır.
Türkçe meallerde öldürme ya da vefat ettirme olarak çevrilen kelime, Arapçada “vefea” kökünden türemiş olan teveffa fiilidir ve bu fiiil ölüm manasına değil, “canın alınması”, “teslim alınması” manalarına gelmektedir.İnsanın canının alınmasının ise her zaman ölüm anlamına gelmediği yine Kuran’da bize bildirilmektedir. Örneğin “teveffa” kelimesinin geçtiği bir ayette insanın ölümünden değil, uykuda canının alınmasından bahsedilmektedir:
Allah, ölecekleri (mevt) zaman canlarını alır (teveffa); ölmeyeni de uykusunda (canını alır) (lem temut). Böylece, kendisi hakkında ölüm kararı (el mevte) verilmiş olanı tutar, öbürüsünü ise adı konulmuş bir ecele kadar salıverir… (Zümer Suresi, 42)
Bu ayette “vefat ettirme” olarak tercüme edilen kelime ile, Al-i İmran Suresi’nin 55. ayetinde kullanılan kelime aynıdır, yani her iki ayette de “yeteveffa” kelimesi geçmektedir. İnsanın, gece içinde bulunduğu durum ölüm olmadığına göre yukarıdaki ayette kullanılan “teveffakum” kelimesi ölüme işaret etmemekte, “geceleyin canlarınızı alan” anlamına gelmektedir. Eğer “teveffa” kelimesi ölüm anlamında kullanılacaksa, o zaman tüm insanların her gece uyuyarak geçirdikleri vakitte biyolojik olarak öldüklerini söylemek gerekecektir. Bu durumda Hz. İsa (as)’ın da hayatı boyunca uyuduğu her gece öldüğünü, diğer bir deyişle binlerce kere öldüğünü iddia etmek gerekir ki, bu akla ve mantığa aykırıdır.
Uykunun bir tür vefat olarak değerlendirildiğini, ancak bununla biyolojik ölümün kast edilmediğini gösteren örneklerden biri de Peygamber Efendimiz (sav)’in uykusundan kalktığı zaman“Bizi öldürdükten sonra dirilten Allah’a hamdolsun” dediğini bildiren hadis-i şeriftir. Hiç şüphesiz, Hz. Muhammed (sav) bu hikmetli sözüyle, uyunduğu zaman biyojik manada ölüm gerçekleştiğine değil, uyuyan insanın bizim anladığımızdan farklı bir anlamda “canının alındığına” dikkat çekmiştir.
EHLİ SÜNNET ALİMLERİNİN KONUYLA İLGİLİ AÇIKLAMALARI
Büyük Ehli Sünnet Tefsir alimleri de teveffa kelimesini yorumlarken Hz. İsa (as)’ın ölmediği, Allah Katına yükseltildiği ve kıyametten önce yeryüzüne tekrar döneceği konusunda ittifak sağlamışlardır. Bu İslam alimlerinden bazıları şunlardır:
İbn Kesir’in tefsirinde, “teveffa” kelimesinin uykuya işaret ettiği, aynı kelimenin diğer ayetlerde ne şekilde yer aldığı gösterilerek açıklanır:
| İbn Ebu Hatim diyor ki; “Bize babam… Hasan’dan rivayet etti ki, o, ‘Seni vefat ettireceğim…” ayeti hakkında şu açıklamada bulunmuştur: Burası, ‘Seni uyku ölümü ile öldüreceğim, yani uyutacağım’ anlamındadır ki, Allah Teala Hz. İsa (as)’ı uykuda iken göğe kaldırmıştır… Cenab-ı Hak, Hz. İsa (as)’ı şüphe götürmeyen bir gerçek olarak, uyku ile vefat ettirdikten sonra göğe çekmiş ve o dönemde kendisine eziyet eden (bazı) Musevilerin eziyetlerinden kurtarmıştır. (İbn Kesir, Tefsiru’l Kur’ani’l Azim, Cilt I, s. 573-576) |
İslam alimlerinden Muhammed Zahid el-Kevseri ise, “teveffa” kelimesinin anlamını incelerken, ayette bu kelimenin ölüm manası taşımadığını ifade etmiş ve Zümer Suresi’nin 42. ayetinde geçen “mevt” kelimesine dikkat çekmiştir:
| Eğer Hz. İsa (as) ölmüş olsaydı (ki bu doğru değildir), “Allah ölüm vakti gelen nefisleri vefat ettirir.” (Zümer Suresi, 42) mealindeki ayette yer alan ve ölüm anlamına gelen “mevt” kelimesi bildirilmezdi… Şayet iddia edildiği gibi Allah-u Teala adi ölümü (biyolojik anlamda ölümü) bildirmiş olsaydı, bu açıkça haber verilirdi. Madem ki Allah, Musevilerin Hz. İsa (as)’ı öldürmediğinden, vefattan ve göğe yükselmekten bahsetmektedir, o halde burada normal ölümün dışında bir mana düşünülmelidir. (Zahid Kevseri, Nazratün Abire fi Mezaimi men Yünkiru Nüzule İsa kable’l-Ahire, Mısır, 1980, s. 34-37) |
Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi ise, Zümer Suresi’nin 42. ayetini delil olarak göstererek, “Şayet teveffa kelimesini, “öldürme” anlamında alsaydık, ruhların da ölmesi gerekmektedir.” yorumunu yapmaktadır. (Mustafa Sabri, Mevfikü’l Akl ve’l İlm ve’l Alim min Rabbi-l Alemin ve İbadihi’l Mürselin, Beyrut, 1992, IV, s. 177-179)
Nitekim İslam alimi Mevdudi’nin Kuran tefsirinde de, Al-i İmran Suresi’nin 55. ayetinde geçen (Maide Suresi’nin 117. ayetinde de aynı kelime kullanılmaktadır) “müteveffi” kelimesi için şu açıklamada bulunulmaktadır:
| Arapça metindeki “müteveffi” kelimesi, “teslim almak” ve “can almak” anlamlarına gelen ‘teveffa” kelimesinden gelir; fakat burada mecazi anlamda kulanılmıştır. Burada “görevden alma” anlamına gelmektedir. (Mevdudi, Tefhimu’l Kuran, Cilt I, s. 230-231 ) |
İslam tarihinin ilk müfessirlerinden biri olarak kabul edilen Maturidi de, ayette Hz. İsa (as)’ın bilinen biyolojik anlamda ölümünden bahsedilmediğini ifade etmiştir:
| Ayette kast edilen şey, ölüm anlamındaki vefat değil, bedenin dünyadan alınması anlamındaki vefattır. (Maturidi, Tev’vilatü’l Kurani’l Metaun, Beyrut, s. 67) |
Ünlü tefsir alimi Taberi, “müteveffiyke” kelimesinin “yerden almak” manasında kullanıldığını ifade eder ve ayeti şu şekilde açıklar:
| Bize göre en sıhhatli görüş bu kelimeyi “kabzetmek”, “yerden çekmek” manasında almaktır. Buna göre ayetin anlamı; “seni yerden alıp, göklere çekerim” şeklinde olur. Ayetin devamı da, ahir zamanda inkarcılara karşı olan galibiyete dikkat çekmekle bu fikri teyid eder mahiyettedir. (Taberi Tefsiri, Cilt III, 290-1) |
Bu açıklamanın devamında Taberi, “müteveffiyke” kelimesinin anlamı ile ilgili diğer yorumlara da yer vermektedir. Kelimenin bir tür uyku olarak açıklanması da, İslam alimleri arasında kabul gören bir yorumdur. Mısırlı alim Halil Herras, Hasan Basri’ye göre bu ifadeden maksadın “Ben seni uyutup, uyku halindeyken kaldırıp Katıma yükselteceğim” olduğunu ifade eder. Celaluddin es-Suyuti ise tefsirinde, sahih hadislere dayanarak Hz. İsa (as)’ın ölmediğini açıklar ve şöyle der:
| O halde Hz. İsa (as) göğe çıkarıldı ve kıyametten önce gelecektir. (Suyuti, ed-Dürrül Mensur, Cilt II, 225-7) |
Osmanlı’nın son dönem İslam alimlerinden Mehmed Vehbi de, bu ayeti aşağıdaki şekilde tefsir ederek; Hz. İsa (as)’ın ölmediğini ve öldürülmediğini ifade etmiştir:
| Ey İsa, Ben seni uykuyla uyutarak mahall-i bereket ve kerametim olan sema cihetine kaldırıp, Musevilerin şerrinden kurtaracağım ve kafirlerin fena fiillerini senden temizleyerek, onların içinden çıkarıp kötülüklerden kurtaracağım. (Mehmed Vehbi, Hulasatü’l Beyan-ı fi Tefsiri’l Kuran, İstanbul, 1979, II, s. 613) |
Al-i İmran Suresi’nin 55. ayetinde Hz. İsa (as)’ın ölmediğine işaret edildiğini ifade eden İslam alimlerinden biri de İbn Teymiyye’dir. İbn Teymiyye, ayette kast edilen mananın “bir tür uyku ölümü” olabileceğini açıklarken şu yorumu yapar:
| Bu ayet, Hz. İsa (as)’ın ölümünün kast edilmediğine delildir… Ayette geçen, “et-teveffi” sözü, beden olmaksızın sadece ruhun veya ikisinin ölümünü, ancak başka bir karineyle (konuyu bu anlamda açıklayan başka bir delilin varlığı ile) gerektirir. Bundan maksat uyku ölümü de olabilir. (Enam Suresi, 60. ayette olduğu gibi.) Ayetin son bölümündeki “inkar edenlerden seni tertemiz ayıracağım.” sözü de bu şekildedir. Hz. İsa (as)’ın vücudu ruhundan ayrılmış olsaydı, onun vücududu da diğer peygamberler gibi yerde olurdu. (İbn Teymiyye, Mecnuu Fetava, der. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım el-Asımi en Necdi, Riyad, 1991, IV, s. 322-323) |
Elmalılı Hamdi Yazır ise, tefsirinde bu ayetten anlaşılan anlamın, ‘Hz. İsa (as)’ın ölmediği, Allah Katında diri olduğu’ şeklinde bildirir:
| … Bizce bu tefsir ve inancın özeti şu demek olur: Allah’tan bir kelime olan ve Ruhu’l-Kudüs ile teyid edilmiş bulunan Mesih İsa’nın ruhu henüz kabzedilmemiştir. Ruhunun eceli gelmemiştir. Kelime daha Allah’a dönmemiştir. Onun daha dünyada göreceği işler vardır. (Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Din Kuran Dili, Cilt II, s. 1112-1113) |
